Bij het werken aan de railinfra kan bij bepaalde activiteiten kwartsstof vrijkomen. Een groot deel van de aardkorst, gesteenten en rotsen bestaat uit zogenaamde ‘silicaten’. Dat zijn verbindingen waarin silicium voorkomt. Het voor de gezondheid meest schadelijke silicaat is kristallijnkwarts. Respirabel stof is dat deel van stof dat kan worden ingeademd, doordringt tot de luchtwegen en hier achter kan blijven. Kwarts komt voor in steenachtige materialen zoals natuursteen, beton, kalkzandsteen, baksteen en tegels.
Door bijvoorbeeld het verwerken van ballast, boren in beton, aanmaken van mortels of slopen van beton- en steenconstructies kan er kwartsstof vrijkomen.
Het inademen van kwartsstof kan ernstige longaandoeningen veroorzaken. Diep in de longen kunnen de kwartsstofdeeltjes bindweefselvorming veroorzaken. Dat wordt longfibrose of ook wel stoflongen (of silicose) genoemd. Het longweefsel kan dan minder zuurstof opnemen en wordt minder elastisch. Dat kan betekenen dat werknemers bij inspanning kortademig en benauwd worden, gaan hoesten en last krijgen van pijn op de borst.
Hoe meer stof is ingeademd, hoe meer schade er ontstaat en die schade is niet meer te herstellen. De beschadiging van de longen gaat namelijk door! Het verraderlijke is dat de meeste mensen er in eerste instantie niet eens zoveel van merken. Pas op latere leeftijd krijgt men er echt last van.
Kwartsstof is opgenomen in de lijst van kankerverwekkende stoffen, blootstelling aan kwartsstof kan uiteindelijk longkanker veroorzaken.
Hoe nu om te gaan met materiaal waar kwartsstof vrij kan komen?
In de werkvoorbereiding moeten al maatregelen genomen worden die het vrijkomen van kwartsstof voorkomen en/of beperken. Daarbij moet de arbeidshygiënische strategie gehanteerd worden. Dat betekent dat de maatregelen overwogen moeten worden met de volgende prioriteit:
1. Bronbestrijding (voorkomen dat kwartsstof vrijkomt):
- wanneer er kwarts vrije ballast beschikbaar is, deze indien mogelijk gebruiken.
2. Collectieve maatregelen:
- inzet (onderhouds-) machines met overdrukcabine met P3-stoffilter en te allen tijde werken met gesloten cabine, en;
- inzet SALT (StofArmLosTrein);
- ballast voor belading extra wassen;
- ballast in depot continue vernevelen;
- ballast in big-bag, containerbak, etc. voor verwerking met water sproeien;
- oude reeds in de spoorbaan liggende ballast voor verwerking/bewerking met water sproeien of weersomstandigheden zijn zodanig dat verspreiding van stof in de lucht niet te verwachten valt (Materiaal is vochtig of nat waardoor geen stof vrijkomt);
- hechtmiddel kwartsstof-ballast (nieuwe innovatie welke momenteel beproefd wordt in omringende landen).
3. Individuele maatregelen:
Het organiseren van het werk op een zodanige manier dat werknemers geen risico lopen. Dit is gezien de werksituaties in de praktijk niet of zelden realiseerbaar.
4. Persoonlijke beschermingsmiddelen:
Gebruik FFP3 masker en toezicht daarop.
Gebruik altijd een FFP3 masker bij alle werkzaamheden waarbij kwartsstof vrijkomt, waaronder:
- ballast verladen;
- ballast lossen;
- ballast profileren;
- licht en schiftwerk met stopmachine.
Het is verboden om het spoor schoon te blazen met bijvoorbeeld een bladblazer!
Kijk voor meer informatie over werken met kankerverwekkende stoffen op het Arboportaal van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
In een factsheet is meer achtergrondinformatie te vinden over kwartsstof, de risico's die de stof met zich meebrengt, symptomen en ziekte, en de beschermende maatregelen die getroffen kunnen worden.
Link naar de factsheet: https://www.arboportaal.nl/onderwerpen/kwartsstof/documenten/publicatie/2018/05/07/factsheet-kwartsstof
Zie ook de toolbox Abomafoon: https://www.abomafoon.nl/kwartsstof/
